Tại sao lại phải đeo khăn tang trong đám ma – Sự tích tục lệ đeo khăn tang của người Việt

Khi nhà có người mất, trong đám tang, người thân cần thực hiện nhiều nghi thức theo đúng phong tục. Một trong số đó là đeo khăn trắng.Đeo khăn tang là một trong những tục quan trọng được ông cha ta để lại. Người đeo khăn tang thường là những người thân thích hoặc trừ một số trường hợp đặc biệt làm đại diện người thân cho người đã khuất.

Đa số người thân trong gia đình gần xa có họ hàng huyết thống đều phải đeo khăn tang khi người thân mất. Đặc biệt, đối với mỗi mối quan hệ thì sẽ có màu sắc, đeo khác nhau. Sự phân biệt thứ bậc trong đeo khăn tang còn gọi là năm hạng tang phục.

Tuy nhiên không nhiều người thực sự hiểu ý nghĩa của khăn tang là gì cũng như quy định thắt khăn tang cho đúng. Để không thấy bối rối khi trong lúc cần thiết, hãy cùng Kênh Tử Vi tìm hiểu chi tiết về tục lệ đeo khăn tang trong bài viết dưới đây.

I.Ý nghĩa của khăn tang trong đám ma là gì?

Khăn tang là cách gọi của tấm vải màu trắng, thường được những mái ấm gia đình sử dụng khi có người thân trong gia đình qua đời. Người ta thường buộc khăn lên đầu như cách thông tin với làng xóm trong nhà có tang. Đây cũng là hành vi tưởng niệm tới người đã khuất .

Đeo khăn tang trong thời gian diễn ra tang lễ là cách thể hiện sự thương tiếc, đau buồn. Việc đội khăn tang cũng sẽ giúp người chịu tang cảm thấy được an ủi vì đang lưu giữ một phong tục, truyền thống đã có từ lâu đời.

Từ xưa tới nay, đám tang là nghi thức được tổ chức để thể hiện sự đau buồn của tang gia đối với người đã khuất, cùng là nơi tiễn biệt cuối cùng trước khi người đã mất sang thế giới bên kia.

Khi đến tham dự một đám tang, chắc chắn bạn đã từng thấy những người trong gia đình chịu tang thường mặc đồ trắng hoặc quấn khăn trên đầu. Đó gọi là đồ tang. Đồ tang trong văn hóa Việt Nam chịu ảnh hưởng lớn từ Trung Quốc thời xưa, song Việt Nam cũng có những tục lệ riêng để chịu tang người đã mất.

Thường thì khăn tang được sử dụng để biểu thị mối quan hệ của người đó đối với người đã mất. Dựa vào hình dáng, màu sắc khăn tang, khách đến viếng có thể nhận ra được đây là người có vai vế như thế nào trong dòng họ. Đây cũng là quy định thắt khăn tang cơ bản.

Đối với văn hóa, đeo khăn tang thể hiện được văn hóa hiếu thảo, xuất phát từ tình thương và lòng thành kính của con người đối với những người đã khuất. Qua đó càng thể hiện được giá trị nhân đạo của con người với con người.

Đặc biệt, đối với gia đình, việc đeo khăn tang khi người thân mất là thể hiện niềm an ủi, sự thương nhớ đối với người thân. Một số trường hợp đeo khăn tang còn thể hiện tình thương gắn kết giữa bạn bè, do đó việc đeo khăn tang ngày nay cũng không còn quá bó buộc so với những thời đại trước.

Chịu tang là một hình thức giúp cho người đang sống cảm thấy không còn buồn tủi, làm được những điều tốt đẹp nhất cho người đã khuất.

Việc đeo khăn tang có ý nghĩa về mặt tâm linh rất lớn. Tuy nhiên ta không nên ỷ lại rằng chỉ cần đeo khăn tang là người đã khuất sẽ an yên ra đi thanh thản. Hơn hết, chúng ta cần thực hiện bằng những hành động thực tế để tích đức cho người đã mất. Để người đã mất có phước đức thì chúng ta hành thiện, làm việc tốt, tích cực đi lễ đền chùa…. Một số việc làm cần lưu ý có thể kể đến như:

• Giúp đỡ người đang gặp hoạn nạn, khó khăn, từ đó tích được phước đức cho người đã khuất, kiếp sau được đầu thai vào gia đình có điều kiện hơn.
• Tích cực phóng sinh, giải nghiệp sát sinh cho người đã khuất.
• Chăm chỉ đọc kinh, hướng Phật, lập đàn cầu siêu, một lòng chân thành cầu nguyện cho người đã khuất được siêu thoát.
• Trong ngày giỗ nên làm cơm chay để cúng, hạn chế làm thịt động vật bởi sẽ dẫn theo nghiệp sát sinh đến tận kiếp sau.

II.Sự tích việc khăn tang trong đám ma

Ngày xưa, có vợ chồng nhà phú hộ nọ sinh được năm người con gái. Nhà giàu nhưng lại không có con trai nên bao nhiêu tình thương họ đều dồn vào những cô con gái. Lần lượt năm cô lớn lên, ai nấy đều lập gia đình và đi ở riêng.

Vì các cô lấy chồng xa nên hai ông bà phú hộ cảm thấy nhớ con quá. Một hôm bà bảo chồng:

Sắp tới, ông chịu khó trông nhà cửa cho tôi đi thăm chúng một lượt, sau đó tôi lại về trông để ông đi…Phải đó – ông đáp – nhưng bà phải đi nhanh nhanh lên mới được, đừng bắt tôi đợi lâu!

Không được đâu, tôi tính ở lại với các con đứa nào ít nhất cũng một tháng, năm đứa vị chi là năm tháng, còn đi đường tổng cộng độ vài ba chục ngày, như vậy cũng mất ngót nửa năm rồi ông ạ!

Thôi được, thế thì bà nó đi đi. Bà nhớ đừng để cho đứa nào quấn quýt quá rồi ăn dầm nằm dề ở đó làm cho tôi mỏi mòn trông đợi.Rồi người vợ cùng con hầu ra đi. Nhưng chỉ được vài tháng đã thấy bà trở về, vẻ mặt buồn xo. Thấy thế, ông liền hỏi dồn:

Cơn cớ làm sao mà bà về nhanh như vậy? Có gặp điều gì khó khăn dọc đường hay không mà vẻ mặt bà không được vui?Bà phú hộ đáp:

[quads id=3]

Chẳng có gì hết, tôi vẫn bình yên, chúng nó đều mạnh khỏe cả. Tôi về sớm là vì tôi muốn ông khỏi trông. Ông cứ đi một lần cho biết.Thấy vợ nói úp úp mở mở, ông phú hộ chẳng hiểu gì nên cuối cùng cũng sắm sửa hành lý ra đi.

Ông ghé nhà người con gái thứ nhất. Chàng rể tiếp đón niềm nở làm ông hài lòng, nhưng con gái ông lại không được như thế, nó chỉ chuyện trò giả lả được đôi câu rồi quay vào công việc của nó.

Đến khi chồng nó ra đồng trông coi thợ cày cấy thì con gái ông lúi húi lo việc bếp núc, cha con chẳng có dịp chuyện trò.Mãi đến gần trưa, ông cảm thấy bụng đói cồn cào, định bảo nó dọn cho mình ăn trước như khi còn ở nhà, nhưng rồi lại nghĩ thầm: “Để xem nó đối đãi với cha nó ra sao cho biết?!”.

Ông thấy con gái chờ chồng về mới dọn cơm ra. Chàng rể của ông lúc ấy tuy đã về rồi mà vẫn còn bận một số công việc nên ông phải đợi tiếp. Đến khi thấy quá trưa, con gái ông mới gọi chồng:Mình ơi, hãy để đó vào ăn cơm đi, cho ông già ăn với!

Nghe con gái nói thế, ông cảm thấy không được vui. Chiều hôm ấy và liên tiếp những ngày sau cũng vậy. Ông nghiệm ra rằng con gái ông chăm sóc cho chồng nó chứ không phải cho ông: “Thì ra bây giờ nó coi cha nó chẳng ra cái quái gì. 

Nếu chồng nó không ăn thì có lẽ mình cũng phải ngồi nhịn đói”. Ở chơi được ít ngày, thấy con gái không được vồn vã đằm thắm như xưa, ông liền từ giã vợ chồng nó mà đi đến nhà đứa khác xem sao.

Lần này vừa đi ông vừa lẩm bẩm: “Chắc thế nào những đứa sau cũng phải khác chứ, chẳng lẽ đứa nào cũng như vậy cả sao? Vợ chồng ta trông cậy chúng nó rồi đây sẽ chia nhau về phụng dưỡng một khi bố mẹ tuổi già kia mà!”

Nhưng khi đến nơi, ông thấy đứa thứ hai cũng chẳng khác gì đứa đầu. Nghe bố đến thăm cũng tiếp đãi gọi là cho tròn bổn phận rồi lại loay hoay vào công việc nhà chồng, bỏ mặc ông chẳng chút quan tâm.

Lần lượt ông đi thăm đủ cả năm cô con gái yêu quý nhưng chẳng đứa nào là không say mê với công việc của nó, chẳng đứa nào quan tâm chăm sóc đến ông như lúc còn ở nhà. Sau cùng, ông chép miệng:

Vậy là con gái một khi bước về nhà chồng thì chẳng còn là con mình nữa. Nó xem chồng trọng hơn bố mẹ nó nhiều.Nghĩ vậy nên ông quay trở về nhà. Ông tính lại thời gian thăm con cả đi lẫn về còn ngắn hơn cả bà.

Khi về, ông gọi vợ lại bàn rằng: Thế là mấy đứa con gái có cũng như không, chẳng hy vọng gì vào chúng nó đỡ đần mình tuổi già nữa rồi. Bây giờ bà để tôi đi kiếm một đứa con nuôi đặng mai sau nó săn sóc chúng mình lúc mắt lòa chân chậm. Bà nó nghĩ sao?

Vợ phú hộ trả lời:

Thôi ông ạ! Đừng có đi mà mất công lại nhọc xác. Con đẻ rứt ruột ra mà chúng không đoái không hoài thì con nuôi có làm được gì.

Phú ông liền bảo:Trên đời này có kẻ tốt người xấu, đâu phải ai cũng như ai, bà đừng ngại.Được rồi, ông cứ đi đi, cố tìm một đứa con ngoan phụng dưỡng, mọi việc ở nhà mặc tôi lo liệu.

Phú hộ bèn đóng vai một ông già nghèo khó rồi ra đi từ làng này đến làng khác, đến đâu ông cũng rao:

Ai mua cha không? Có ai mua cha thì ra mà mua! Mua ta về làm cha chỉ mất năm quan tiền thôi…Mọi người nghe ông già rao như vậy thì tưởng ông điên. Có người còn vui miệng nói:

Mua lão ấy để về nhà mà hầu ư? Và để rồi đây lão ta trăm tuổi qua đời có được đồng nào còn phải lo tống táng nữa sao? Thà là nuôi một người đầy tớ còn hơn.

Tuy có nghe nhiều lời mỉa mai cười cợt, phú ông vẫn không nản chí, vẫn đi hết xóm này đến ấp kia, miệng rao không ngớt:

Có ai mua cha không này?

Bấy giờ ở làng nọ có hai vợ chồng một nông phu nghèo, nghe có người đi bán mình làm cha, chồng bảo vợ:

Hai vợ chồng mình mồ côi từ thuở bé, chưa bao giờ được hưởng tình cha con, lại chưa có mụn con nào, thật là buồn. Thôi thì ta mua ông già này về thủ thỉ với nhau khuya sớm cho vui cửa vui nhà.

Thấy vợ bằng lòng, anh chàng chạy ra đón ông già vào và nói: Ông định bán bao nhiêu tiền?

Năm quan không bớt.Anh chồng liền thưa: Thú thật với ông, nhà tôi nghèo quá, muốn mua ông nhưng không sẵn tiền. Vậy ông ngồi chơi để tôi bảo nhà tôi đi vay xem.

Phú hộ ngồi chờ hồi lâu, thấy chị vợ chạy đi một lát rồi lại quay về, nhưng số tiền vay được cùng với tiền nhà gom lại cũng chỉ có hai quan. Anh chồng liền nói:

Thôi thì ông thông cảm cho, hai ngày nữa mời ông trở lại, chúng tôi sẽ có đủ tiền.

Hai ngày sau, vợ chồng anh nông phu trao tiền cho ông, mời ông vào nhà “cha cha, con con” rất thân tình. Phú hộ thấy đầu tóc người vợ bây giờ biến đi đâu mất liền hỏi:

Này con ơi, tại sao đầu tóc của vợ con lại cắt cụt đi như vậy?

Anh chồng tần ngần đáp:

Chẳng giấu gì cha, nhà con quá nghèo không đủ tiền mua, mà nếu không mua thì ít có dịp nào tốt hơn. Vì vậy, vợ con phải cắt tóc đi bán mới có đủ số tiền năm quan đó.

Từ ngày có người cha nuôi, hai vợ chồng nông phu tỏ ra rất niềm nở và chịu khó chăm sóc hầu hạ ông không biết mệt. Phú ông vẫn không cho biết gốc tích quê quán thật của mình, hàng ngày vẫn cứ ăn no ngủ kỹ, đôi lúc lại kêu váng đầu mỏi lưng, bắt họ phải xoa bóp hoặc tìm thầy chạy thuốc.

Mặc dầu vậy, hai vợ chồng vẫn cơm nước săn sóc không bê trễ. Cứ như vậy được vài tháng sau, nhà họ đã nghèo lại càng mạt thêm.

Hai vợ chồng phải cố gắng làm thêm để nuôi cha, có bữa phải nhịn đói để nhường cơm cho ông già.

Tình hình như vậy kéo dài nửa năm, nợ nần của họ chồng chất quá nhiều mà trong nhà gạo tiền đã kiệt. Tuy vậy, họ vẫn không hề lộ vẻ mỏi mệt, cố làm vui lòng cha già.Một hôm, hai vợ chồng ngủ dậy đã thấy người cha nuôi khăn gói chỉnh tề, ông bảo họ:

Các con hãy đốt cái nhà này rồi đi theo ta! Vợ chồng anh nông phu trố mắt nhìn nhau, tưởng ông phát điên, nhưng sau đó lại thấy ông phú hộ giục bảo:

Làm con thì phải vâng theo cha mẹ, chớ có sai lời. Cha đã bảo các con đi theo cha kiếm ăn thì cứ việc đi, còn cái nhà này ọp ẹp chẳng đáng bao nhiêu đừng tiếc nữa.

Vợ chồng nghe thế thì biết ông nói thật, không dám cãi, đành nhặt nhạnh một vài món đồ buộc thành một gói, rồi châm lửa đốt nhà.

Đi theo ông già, họ thấy ông ban ngày lần hồi xin ăn, tối tối lại vào nhà người xin ngủ nhờ, họ vẫn vâng lời, không chút phân vân.Ba người đi xin ăn như thế được năm ngày, cuối cùng đến trước một ngôi nhà ngói tường vôi, ông mới vui vẻ bảo họ: Các con ơi, đã đến nhà ta rồi!

Bà phú hộ bước ra cổng đón vào, ông tươi cười bảo vợ:

Bà nó này, đây mới thật là con của chúng ta đấy!Bấy giờ vợ chồng anh nông phu mới ngớ người ra, biết được cha mẹ nuôi mình là một nhà giàu có.Phú hộ bảo anh nông phu lấy theo họ mình. Từ đó hai vợ chồng bước vào một cuộc đời sung sướng. Ít lâu sau, phú hộ lâm bệnh nặng. Biết mình sắp gần đất xa trời, ông bèn làm tờ di chúc để phần lớn gia tài cho đứa con nuôi, đoạn ông gọi vợ đến trối rằng:

Sau khi tôi chết, bà nhớ đừng cho năm đứa con gái biết tin đấy! Ông nói tiếp:Nếu chúng nó có nghe ai mách mà về đây, chưa biết chừng tôi sẽ “bứt néo” trổi dậy cho mà coi.Việc để tang thì đứa con trai cứ theo cổ tục, cắt tóc, đội mũ, quấn rơm trên đầu để chứng tỏ mình chịu cực chịu khổ với cha mẹ thì thôi cũng được, nhưng đứa con dâu thì bà bảo nó khỏi cắt tóc, vì tôi chưa bao giờ quên được cái việc nó đã hy sinh mái tóc dài của nó để mua cha, vậy nó chỉ cần đội khăn tang là đủ.

Nhưng khi khâm liệm cho chồng xong, bà phú hộ vì nặng lòng nên cũng cho người lén báo tin cho năm đứa con gái biết. Khi chúng về, bà đón ở cổng, thuật lại lời trối của cha chúng cho nghe và bảo chúng đừng có vào nhà, kẻo có sự chẳng lành.

Năm đứa con gái hối hận lắm, nhưng việc đã rồi biết làm sao? Khi đưa linh cữu cha, chúng đòi đi đưa cho bằng được. Khuyên can con mãi không xong, cuối cùng bà buộc lòng phải xé cho chúng ngoài khăn tang ra còn thêm mỗi đứa một vuông vải cho chúng che mặt lại để mong linh hồn bố chúng khỏi biết.

Từ đó, người ta bắt chước để tang theo cách gia đình này đã làm:
“Con trai cắt tóc vành rơm, mũ mấn, dây lưng chuối như cổ tục, con dâu được miễn cắt tóc, chỉ đội khăn tang, lại miễn cả che mặt. Còn con gái ngoài khăn tang còn có một mảnh vải che mặt.”

III.Quy định thắt khăn tang đám ma trong những trường hợp khác nhau

Ít người biết rằng quy định thắt khăn tang cũng được phân chia theo các trường hợp khác nhau. Việc chúng ta tuân thủ theo quy định như vậy thể hiện sự thành kính, tôn trọng đối với người đã khuất. Ngoài ra, điều này cũng giúp chúng ta trở thành một con người có đạo đức, hiểu biết lẽ sống hơn trong mắt của người đời.

1.Quy định thắt khăn tang phân chia vai vế trong gia đình

Trang phục đám ma và khăn tang của con trai hoặc cháu đích tôn bao gồm quần và áo trắng bằng vải xô, trên đầu đội mũ bạc có buộc dây rơm. Ngoài ra, để tang cha thì dùng gậy tre tròn, còn để tang mẹ sẽ dùng gậy vông.

Còn con gái trong nhà sẽ mặc quần áo trắng vải xô, đầu đội khăn trắng dài che mặt. Con rể thì chỉ cần mặc quần áo trắng, khăn tang trắng quấn gọn gàng. Các cụ có câu, dâu con rể khách, vì thế con dâu sẽ mặc giống như con gái trong nhà.

Đối với anh chị em và cháu nội, cháu ngoại trong gia đình, những người này sẽ phải đeo khăn trắng. Theo phong tục một số nơi, cháu nội sẽ đeo khăn chấm đỏ còn cháu ngoại sẽ đeo khăn chấm xanh.Từ bậc chắt trở xuống, tức là gọi người đã khuất bằng cụ, kị thì sẽ đeo khăn vàng.

Các quy định thắt khăn tang như vậy giúp khách đến viếng nhận biết được mối quan hệ trong gia đình người đã khuất. Từ đó dự liệu được trước cách hành xử và chia buồn trong tang lễ.

Khi cha mẹ để tang con cái thường sẽ không đeo khăn tang. Việc này không nói lên rằng cha mẹ không thương xót con, nhưng truyền thống văn hóa lâu đời đã hình thành nên phong tục như vậy. Người ta cho rằng, con cái lỡ dứt bước ra đi trước cha mẹ, chưa báo hiếu được gì đã vội tạ thế, như vậy là không làm tròn chữ hiếu. Vì thế cha mẹ không cần đeo khăn để tang con.

Tuy vậy chúng ta đều biết rằng làm gì có cha mẹ nào không thương con. Hẳn rằng những người làm cha làm mẹ đó đang đau buồn đến cùng cực khi mất đi đứa con của mình. Vì thế, dù không thấy họ để tang, bạn vẫn cần đối xử và chia buồn thật tế nhị đến với những người không may mắn đó.

2.Quy định thắt khăn tang trong bao lâu?

Theo các truyền thống cũ, có 5 mức thời gian để thắt khăn tang, chia theo từng nghi lễ đám tang khác nhau. Quy định chặt chẽ và bắt buộc phải tuân thủ. 5 hạng tang phục đó là:

Đại tang: Khoảng thời gian này để chỉ con cái để tang cha mẹ, kéo dài trong 3 năm.

Cơ niên: Cha mẹ để tang con trai, con dâu trưởng, con gái chưa lấy chồng trong 1 năm ý chỉ hạng tang phục này.

Đại công: Dành cho cha mẹ để tang con gái đã đi lấy chồng, con dâu thứ trong nhà, thời gian kéo dài 9 tháng.

Tiểu công: Đây là khoảng thời gian để tang họ hàng gần, thường kéo dài trong 5 tháng.

Ty ma phục: Nếu con rể, con cô con cậu không may qua đời, cha mẹ, anh chị em sẽ để tang trong vòng 3 tháng.

Tuy nhiên để phù hợp với lối sống hiện đại, các hạng tang phục thường được tiết chế lại còn 1 năm, 100 ngày hoặc 49 ngày tùy thuộc vào từng văn hóa của các địa phương khác nhau. Sau khi kết thúc đám tang người ta cũng sẽ tháo khăn ngay lập tức và dùng miếng băng đen để đính trên áo, ý chỉ đang để tang mà không làm ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày.

Đeo tang đen hay băng đen trước ngực áo cũng vẫn thể hiện đầy đủ thành ý của người để tang đối với người đã khuất. Tuy có các khoảng thời gian quy định như vậy, bạn vẫn hoàn toàn có thể để tang lâu hơn quãng thời gian quy định tùy vào tâm ý của bản thân.

IV.Khi con cái mất trước cha mẹ thì có đeo khăn tang không?

Sự ra đi của bất cứ ai trong gia đình đều được xem là nỗi đau thương vô hạn và ghi dấu ấn đậm sâu trong lòng người đang sống. Chính vì vậy, hiện nay khi con cái mất thì cha mẹ cũng có thể choàng khăn tang trắng lên cổ để thể hiện được lòng thương tiếc.

Một số khu vực còn quan niệm có từ xa xưa chính là cha mẹ là người sinh thành và nuôi lớn con cái. Việc con cái mất trước cha mẹ được xem là tội bất hiếu, bởi công dưỡng dục chưa kịp được báo hiếu và chạy trốn nợ đời và bỏ lại cha mẹ ở trần gian. Chính vì vậy nên khi khâm liệm thì người nhà sẽ quấn trên đầu thi thể vòng khăn tang.

Điều này thể hiện việc con cái ở dưới cõi âm cũng phải để tang để báo hiếu sẵn cho người còn sống. Tuy nhiên hiện nay đa số đều thực hiện quấn khăn tang lên di ảnh.Còn đối với thời gian để tang thì thông thường người chịu tang phụ thuộc vào mối quan hệ mà có thể để tang ngắn như: 49 ngày, 3 tháng, 6 tháng hay thậm chí nhiều hơn như 1-3 năm.

Khi còn đang chịu tang thì quan niệm rằng chúng ta không nên thực hiện một số dự định hoặc kiêng kỵ một số điều trong cuộc sống. Điều này giúp giảm các điều không may mắn đối với những người đang sống.

Khi thực hiện nghi thức xả tang thì có ý nghĩa thông báo cho tất cả mọi người biết đã hết thời gian chịu tang. Đặc biệt, thực hiện nghi thức xả tang để mong cầu cho người đã khuất được yên nghỉ, siêu thoát.